Πανηγύρια: Πολιτισμός ή Πολιτική Σπατάλη;

Τα πανηγύρια είναι πολύ περισσότερα από απλές εκδηλώσεις διασκέδασης – είναι αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμικού ιστού της ελληνικής υπαίθρου. Κάθε γωνιά που γεμίζει με κόσμο, κάθε γλέντι που οργανώνεται σε ένα χωριό, αποτελεί ζωντανή μνήμη της τοπικής κουλτούρας και παράδοση που διατηρεί το πνεύμα του τόπου ζωντανό. Αν και η αξία τους είναι αναμφισβήτητη, υπάρχει κίνδυνος να μετατραπούν από αυθεντικές κοινωνικές εκδηλώσεις σε εργαλεία πολιτικών οφελών και σπατάλης δημόσιων πόρων.

Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να αναλογιστούμε: ποιος είναι υπεύθυνος για τα έξοδα των πανηγυριών; Ποιους πραγματικά ωφελεί αυτή η δραστηριότητα; Αυτές οι ερωτήσεις έγιναν ακόμη πιο επιτακτικές μετά από αναφορές σχετικά με την δαπάνη δεκάδων χιλιάδων ευρώ από προηγούμενες διοικήσεις του δήμου Ναυπλιέων για την επιδότηση εκδηλώσεων, που ενδέχεται, σε πολλές περιπτώσεις, να ωφελούσαν ιδιώτες ή συλλόγους με σκόπιμα οικονομικά κίνητρα.

Η κατάσταση αυτή εγείρει ερωτήματα για την χρήση των δημοτικών κονδυλίων σε μια εποχή που τα κοινωνικά προβλήματα είναι πιεστικά και η οικονομία των πολιτών υποφέρει. Τα περισσότερα πανηγύρια άλλωστε, ισχυρίζεται η πραγματικότητα, είναι επιχειρηματικά εγχειρήματα. Ο κόσμος καταναλώνει προϊόντα, όπως σουβλάκια και ποτά, και οι διοργανώσεις βασίζονται σε κέρδος. Αναρωτιέται κανείς, γιατί πρέπει αυτά τα γεγονότα να επιδοτούνται με χρήματα που προέρχονται από τους φορολογούμενους;

Αν και η ανάγκη για τέτοιες εκδηλώσεις είναι προφανής, καθώς προσφέρουν κοινωνική συνοχή και ψυχαγωγία, θα πρέπει να εξετάσουμε πιο υπεύθυνους τρόπους διοργάνωσης. Από την Ήπειρο μέχρι την Κρήτη, οι πολίτες επιθυμούν τα πανηγύρια και η κοινωνία τα χρειάζεται, κυρίως σε περιοχές που οι ανθρώπινες σχέσεις έχουν αποδυναμωθεί λόγω της απομόνωσης και της οικονομικής δυσκολίας.

Το Εθνικό Ζήτημα των Πανηγυριών

Όλοι οι δήμοι που αυτή την εποχή ετοιμάζουν το καλοκαιρινό τους πρόγραμμα, οφείλουν να αναλογιστούν την πολιτική τους γύρω από αυτά. Πληρώνονται οι ίδιοι διοργανωτές; Ωφελούνται όλοι οι πολίτες; Φαίνεται ότι ορισμένες φορές, η υποστήριξη προς τον «πολιτισμό» χρησιμοποιείται ως άλλοθι για την πολιτική εξυπηρέτηση συμφερόντων.

Στο Ναύπλιο, έχει ξεκινήσει μια συζήτηση που θα πρέπει να επεκταθεί σε όλους τους δήμους της χώρας: Τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο «πολιτισμός» και πόσο κοστίζει αυτός σε ότι αφορά τους πολίτες; Τα πανηγύρια μεταμορφώνονται διαρκώς – από αυθόρμητες τοπικές γιορτές σε οργανωμένα γεγονότα με υψηλές εισπράξεις και δαπάνες. Το πρόβλημα κρύβεται σε γεγονότα που χρηματοδοτούνται από δημόσιες δωρεές, ενώ οι εισπράξεις οδηγούνται σε ιδιώτες χωρίς καμία κοινωνική ή οικονομική ανταποδοτικότητα.

Κοινωνική Υποστήριξη ή Πολιτιστικό Φολκλόρ;

Η άποψη πως «τα πανηγύρια είναι πολιτισμός» είναι σωστή. Διαθέτουν παραδοσιακή, κοινωνική και ιστορική αξία. Ωστόσο, правм δεν αρκεί αυτή η λογική για να δικαιολογηθεί η ελεύθερη χρηματοδότησή τους. Ειδικότερα, τη στιγμή που οι κοινωνικές δομές όπως τα γηροκομεία ή οι υπηρεσίες πρόνοιας υστερούν σημαντικά σε χρηματοδότηση. Πόσες φορές έχει δει ο πολίτης ότι η φροντίδα των ευάλωτων ανθρώπων δεν είναι ένας κρίσιμος τομέας για τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής;

Αναγκαίοι Δρόμοι Εξελίξεων

Η συζήτηση δεν περιστρέφεται γύρω από το αν θα πρέπει να διατηρηθούν τα πανηγύρια. Αντίθετα, ο κόσμος τα διεκδικεί με θέρμη. Εντούτοις, είναι σημαντικό να αναζητηθούν εναλλακτικοί τρόποι για τη διατήρηση τους χωρίς τη σπατάλη δημόσιων πόρων.

Η εύκολη έγκριση δαπανών για πανηγύρια που έχουν «παραδοσιακό» χαρακτήρα αποκαλύπτει ένα πρόβλημα: την κουλτούρα της ικανοποίησης για τη σπατάλη, αρκεί αυτή να συνοδεύεται από γουρνοπούλα και μουσική. Παρά τις εντυπωσιακές διοργανώσεις, είναι απαραίτητο να σταματήσει η αλόγιστη κατασπατάληση πόρων για «λαϊκή διασκέδαση» χωρίς ανταποδοτικά οφέλη.

Η ποιοτική διοργάνωση των πανηγυριών δεν πρέπει να είναι, απλώς, ένα μέσον λαϊκής διασκέδασης, αλλά ένα ζωντανό μέρος πολιτισμού που ανήκει σε όλους. Για να διατηρηθεί το πολιτισμικό κύτταρο, οι τοπικές κοινότητες και οι οργανωτές χρειάζεται να ασπαστούν κανόνες διαφάνειας και δίκαιης κατανομής των πόρων.

Ένας Πολιτισμός με Ψυχή, Όχι με Σπατάλη

Τα πανηγύρια, λοιπόν, δεν χρειάζεται να καταργηθούν — πρέπει να προστατευθούν και να οργανωθούν υπεύθυνα. Η τοπική αυτοδιοίκηση οφείλει να θέσει σταθερά πλαίσια για την χρηματοδότηση και τη διοργάνωση τους, διασφαλίζοντας την ίση μεταχείριση όλων των διοργανωτών και την αποδοτικότητα των δαπανών. Οι δημότες πρέπει να réclament λογοδοσία και διαφάνεια, ώστε να διασφαλίζεται ο δημόσιος χαρακτήρας των εκδηλώσεων.

Όταν η πολιτιστική χρηματοδότηση που προκύπτει από δημοτικά τέλη ανταγωνίζεται για ψήφους, τότε το ζήτημα ξεπερνά την απλή διασκέδαση και εξελίσσεται σε ένα καίριο πολιτικό και ηθικό ζήτημα. Αξίζει να το συζητήσουμε σοβαρά, ώστε να μην μείνουμε μόνο με τη μουσική στα πανηγύρια, αλλά και με τους ανθρώπους που θα την απολαύσουν.