Η Ιστορία του Ονόματος της Πελοποννήσου
Η Πελοπόννησος, μια από τις πιο ιστορικές περιοχές της Ελλάδας, κατά τη διάρκεια του μεσαίωνα έως και τα πρώτα χρόνια μετά το 1821, ήταν γνωστή με τις ονομασίες «Μωρέας» ή «Μοριάς». Με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, υιοθετήθηκε επίσημα το αρχαίο όνομα Πελοπόννησος. Σύμφωνα με τον καθηγητή αρχαιολογίας, Πέτρο Θέμελη, η πρώτη γραπτή αναφορά στην Πελοπόννησο με το μεσαιωνικό της όνομα βρίσκεται στο «Βίος του Αγίου Μελετίου», ένα χειρόγραφο του 1111 μ.Χ. που φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο, όπου χρησιμοποιείται ο όρος «Μοραίας». Στα μεταγενέστερα χρόνια, αυτή η ονομασία επικράτησε σχεδόν απόλυτα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι κατά την περίοδο της φραγκοκρατίας, οι Λατίνοι επικυρίαρχοι της Πελοποννήσου προσπάθησαν να επαναφέρουν την ονομασία «Αχαΐα», που ήταν το παλαιό όνομα της ρωμαϊκής επαρχίας στην Ελλάδα, όπου η Κόρινθος αποτελούσε την πρωτεύουσά της. Ωστόσο, ακόμα και τότε, οι όροι «Αχαΐα» και «Μωρέας/ Μοριάς» συνυπήρχαν, γεγονός που δείχνει την καλλιέργεια της τοπικής ταυτότητας.
Η Σημασία της μουριάς
Σύμφωνα με τον «Βίο του Αγίου Μελετίου», η ετυμολογία του μεσαιωνικού ονόματος της Πελοποννήσου συνδέεται με την αφθονία των μουριών στην περιοχή. Αυτή η ερμηνεία υποστηρίζεται από ειδικούς γλωσσολόγους, φιλολόγους και ιστορικούς, καθώς ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι η σηροτροφία, η δραστηριότητα δηλαδή που σχετίζεται με την παραγωγή μεταξιού, ήταν παραδοσιακά ανεπτυγμένη στην Πελοπόννησο κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Με τις μουριές, οι μεταξοσκώληκες τρέφονται, γεγονός που ενισχύει την άποψη ότι η περιοχή ήταν γεμάτη από αυτά τα δέντρα.
Σχηματικά Στοιχεία
Πολλούς αιώνες πριν από την αναφορά του Αγίου Μελετίου, οι φιλολογικές πηγές χρησιμοποιούσαν το σχήμα της Πελοποννήσου για να το παραβάλουν με φύλλα φυτών. Ο Στέφανος Βυζάντιος τον 6ο αιώνα αναφέρει ότι η Πελοπόννησος έμοιαζε με φύλλο αμπελιού, ενώ ο γεωγράφος Στράβων, τον 1ο αιώνα π.Χ., τη σύγκρινε με φύλλο πλατάνου. Στον Διονύσιο από τον Χάρακα, γύρω στο 300 μ.Χ., αναφέρεται επίσης το σχήμα της Πελοποννήσου ως «κουτσουρεμένο φύλλο πλάτανου». Ο Πέτρος Θέμελης προτείνει ότι η λέξη «μυουρία», που σημαίνει κουτσουρεμένη, μπορεί να είναι η αιτία της νεότερης ονομασίας του Μοριά, αφού στη Συνθήκη της Σαπιέντζας το 1209 το Μοριάς αναφέρεται ως Maureson, προερχόμενο από τη λέξη μυουρίζων. Ορισμένοι μελετητές, όπως ο Στήβεν Ράνσιμαν, επισημαίνουν ότι το όνομα μπορεί να προέρχεται από τη μορφή της χερσονήσου που θυμίζει φύλλο μουριάς, υποστηρίζοντας έτσι τη σύνδεση της ονομασίας με το σχήμα της περιοχής.
Μάλιστα, το 1688, ο Ολλανδός περιηγητής Ορνέλιους Ντάππερ, στο βιβλίο του «Naukerige Beschryving von Morea», δημοσίευσε έναν χάρτη της Πελοποννήσου, όπου τα ακρωτήρια και οι κόλποι της αποτελούν ένα φύλλο μουριάς, αποδεικνύοντας τη διαχρονική αναγνωρισιμότητα του σχήματος του τόπου.
Εναλλακτικές Θεωρίες
Εκτός από τις προαναφερθείσες ερμηνείες, υπάρχουν και άλλες υποθέσεις για την προέλευση του ονόματος Μορέας/Μοριάς. Ορισμένοι μελετητές συνδέουν την προέλευση του όρου με τη σλαβική λέξη «morie», που σημαίνει θάλασσα, υποδηλώνοντας ότι η Πελοπόννησος είναι μια χερσόνησος που περικυκλώνεται από θάλασσα.
Επιπλέον, ο βυζαντινός σατιρικός συγγραφέας Μάζαρις στο έργο του «Επιδημία εν Άδου» του 1415 αναφέρει την άθλια κατάσταση ζωής των κατοίκων της Πελοποννήσου, προτείνοντας ότι το όνομα «Μοριάς» προέρχεται από τη λέξη «μωρία», μια σατιρική ερμηνεία που στην ουσία δεν αναφέρεται στην πραγματική προέλευση της ονομασίας, αλλά στην κριτική εικόνα της περιοχής κατά την εποχή εκείνη.
Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να ανατρέξετε στο έργο του Πέτρου Θέμελη, «Μοριάς: Το όνομα και οι χάρες». Το πλούσιο παρελθόν και η ιστορική εξέλιξη του ονόματος της Πελοποννήσου είναι χαρακτηριστικά που αποτυπώνουν τη διαρκή αναγέννηση και αναγνώριση της περιοχής στην πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας.