Οι Τρεις Μεγάλοι Πρωτοψάλτες της Σπάρτης

Γράφει ο Βαγγέλης Μητράκος

Στην αγαπημένη μας Σπάρτη, τρεις σπουδαίοι Πρωτοψάλτες έχουν αφήσει ανεξίτηλη σφραγίδα στην Ψαλτική παράδοση. Ο Γιάννης Βοζόλας του Α. Σπυρίδωνος, ο Πολυζώης Ηλιόπουλος του Α. Νικολάου και ο Γεώργιος Σαραντάκος του Α. Νίκωνος, καθένας από αυτούς με τη δική του ξεχωριστή φωνή και προσέγγιση, συμβάδισαν με ένα κοινό χαρακτηριστικό: την αμέτρητη αγάπη και την αφοσίωσή τους στην τέχνη της Ψαλτικής, γνωστής και ως «Μουσική των Αγγέλων», όπως τη χαρακτήρισε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.

Στην καθημερινότητά τους, οι τρεις αυτοί κορυφαίοι Ψάλτες ήταν απλοί άνθρωποι, βιοπαλαιστές που εργάζονταν σκληρά για να συντηρήσουν τις οικογένειές τους. Ωστόσο, όταν ντύνονταν το ράσο και ανέβαιναν στο ψαλτήρι, μετουσιώνονταν σε πνευματικούς ηγέτες. Με το ψαλτικό τους ταλέντο, που τους είχε δωρεθεί από τον Θεό, και την βαθιά γνώση της βυζαντινής μουσικής που απέκτησαν μέσα από κόπο και θυσίες, μετέφεραν στις ψυχές των πιστών τον Θεϊκό Λόγο και τα Θεία Μηνύματα.

Προερχόμενοι από ευσεβείς οικογένειες, αυτοί οι τρεις άνδρες λάτρεψαν την Ψαλτική από μικροί, εμπνεόμενοι από τους παλαιότερους ψάλτες. Σταδιακά ανέβηκαν στο ψαλτήρι και, καθοδηγούμενοι από μεγάλους Δασκάλους της Βυζαντινής Μουσικής, εξελίχθηκαν σε κορυφαίους Πρωτοψάλτες, με τη φήμη τους να διασχίζει τα τοπικά σύνορα.

Παρά την εμπεριστατωμένη γνώση τους, ποτέ δεν θεωρούσαν ότι είχαν φτάσει στο τέλος της μελέτης τους. Αντιθέτως, η επιδίωξή τους για αριστεία τους οδήγησε σε συνεχείς προσπάθειες να εξελιχθούν.

Σημαντική ήταν η αφοσίωση του Πολυζώη Ηλιόπουλου, ο οποίος, όπως μου ανέφερε η σύζυγός του, η κ. Αγγελική, διάβαζε συχνά τα «μαθήματα» την ώρα που οι άλλοι κοιμούνταν, ψάλλοντας μεγαλόφωνα! Είμαι βέβαιος ότι το ίδιο ισχύει και για τους άλλους δύο Πρωτοψάλτες, Γ. Σαραντάκος και Ι. Βοζόλας, αφού όλοι τους συμμερίζονταν αυτή την απεριόριστη αγάπη για τη Βυζαντινή Μουσική.

Η εκπαίδευσή τους ήταν σε τέτοιο επίπεδο που, σε εποχές χωρίς σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία, μπορούσαν να δημιουργούν όλους τους ήχους της Βυζαντινής Μουσικής χρησιμοποιώντας μόνο ένα διαπασών, αναγνωρίζοντας ακόμα και τις διέσεις και τις υφέσεις.

Συνήθως, όταν κάποιοι άνθρωποι έχουν μεγάλο χάρισμα, αυτό μπορεί να τους ωθήσει προς την αυτοπροβολή. Ωστόσο, οι τρεις αυτοί Ψάλτες, Γιώργης Σαραντάκος, Γιάννης Βοζόλας και Πολυζώης Ηλιόπουλος, μετέτρεψαν το χάρισμά τους σε άσκηση ταπείνωσης και υπηρεσίας προς τον Θεό. Ανέβαιναν στο ψαλτήρι όχι για να αποδείξουν την αξία τους, αλλά για να την υπηρετήσουν με υπευθυνότητα και σεβασμό.

Το ψαλτήρι τους ήταν ένας φιλόξενος χώρος, ένας τόπος υποδοχής για όλους όσους αγαπούσαν την Ψαλτική. Θυμάμαι την ειλημμένη ιδέα τους να υποδέχονται με χαρά και ζεστασιά κάθε ψάλτη, μαθαίνοντάς τους τα μυστικά της τέχνης τους και μετατρέποντας τον χώρο σε «Κρυφό Σχολείο» Ψαλτικής.

Θυμάμαι επίσης τον Γιώργο Σαραντάκο, γεμάτο χαρά, να δηλώνει: «Τι να κάνουν μόνα τους τα βιολιά, αν δεν έχουν πλάι τους τα σαντούρια και τα λαούτα;» Εντύπωση μου έκανε και η ιστορία του Πολυζώη Ηλιόπουλου, ο οποίος, ακόμα και όταν ζήτησε βοήθεια κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, αρνήθηκε να εγκαταλείψει το ψαλτήρι, λέγοντας: «Είμαι καλά, δεν θ’ αφήσω το ψαλτήρι αδειανό, Πάσχα που είναι».

Η αφοσίωσή τους στην Ψαλτική και η αγάπη τους για τον Θεό τους παρείχαν δύναμη και κουράγιο. Ο Πολυζώης, παρά τα προβλήματα του, έψαλε όρθιος και στητός, ενσωματώνοντας την τέχνη του με τους ουρανούς.

Οι τρεις αυτοί Πρωτοψάλτες, Γιάννης Βοζόλας, Πολυζώης Ηλιόπουλος και Γεώργιος Σαραντάκος, άφησαν παρακαταθήκες ως Ψάλτες και ως άνθρωποι, φέρνοντας μια νέα διάσταση στην Ψαλτική. Υπηρέτησαν την Εκκλησία μας με σοβαρότητα, αυστηρότητα και ευλάβεια, αποτελώντας πρότυπα ηθικής και αρετής.

Η προσωπική τους δημιουργική πορεία συνδέθηκε με την προώθηση της Ψαλτικής τέχνης, επιδιώκοντας την συλλογική ανέλιξή της αντί της αυτοπροβολής. Έτσι, συμμετείχαν σε εκδηλώσεις και συναυλίες με σκοπό την ενίσχυση της τοπικής Εκκλησίας και της βυζαντινής μουσικής.

Ας τους αναπαύει ο Κύριος και η μνήμη τους να είναι αιωνία!

Πηγή: NotosPress