Η Στέγαση ως Κοινωνική Ανάγκη

Του Θέμη Μπάκα*

Η κυβέρνηση έχει παρουσιάσει με υπερηφάνεια την ψηφιακή πύλη stegi.gov.gr, όπου αναφέρονται 43 δράσεις συνολικού ύψους 6,5 δισ. ευρώ για τη στέγαση. Ωστόσο, αυτή η πρωτοβουλία δεν φαίνεται να είναι απλώς μια παρέμβαση κοινωνικής ανακούφισης, αλλά μάλλον ένα εργαλείο επικοινωνιακής κεφαλαιοποίησης. Η προτεραιότητα δίνεται στην ψηφιακή παρουσίαση των δράσεων, αντί στη δημιουργία ουσιαστικών κοινωνικών επιδράσεων.

Πολλά από τα προγράμματα που ανακοινώνονται είναι ήδη ξεπερασμένα ή έχουν αποτύχει κατά την εφαρμογή τους. Ένα παράδειγμα είναι το πρόγραμμα «Σπίτι Μου 1», στο οποίο το 30% των δικαιούχων δεν κατάφερε να βρει σπίτι, λόγω ελλείψεων στην αγορά και αποκλεισμών. Αντίστοιχα, το «Σπίτι Μου 2», που προβάλλεται ως η ναυαρχίδα της στεγαστικής πολιτικής, αφορά μόνο τους δικαιούχους που πληρούν αυστηρά τραπεζικά κριτήρια και διαθέτουν ίδια κεφάλαια. Αυτό σημαίνει ότι η στήριξη εστιάζεται περισσότερο στις τράπεζες παρά στους νέους με χαμηλό εισόδημα.

Οι τιμές των κατοικιών έχουν εκτιναχθεί, αναγκάζοντας τους νέους να στραφούν στην αγορά παλαιών ακινήτων. Αυτή η αύξηση έχει οιδήσει τις περισσότερο από 40-45 χρόνια παλιές κατοικίες, με αποτέλεσμα οι νέοι να ζουν σε οικονομική πίεση. Παρά τις υποσχέσεις για χαμηλά επιτόκια, οι ωφέλειες παραμένουν ανύπαρκτες. Το πρόγραμμα «Αναβαθμίζω» με προϋπολογισμό 400 εκατ. ευρώ είναι συνδεδεμένο με τραπεζικά δάνεια, καθιστώντας το ακόμα πιο περιοριστικό για τους πολίτες που δεν μπορούν να δανειστούν. Η απορροφητικότητα αυτού του προγράμματος είναι μόλις 8,8%, γεγονός που υποδεικνύει την αποτυχία του και εγείρει ερωτήματα σχετικά με τις πραγματικές προτεραιότητες της κυβέρνησης.

Δυστυχώς, οι συνθήκες για τους ενοικιαστές είναι εξίσου αποθαρρυντικές. Το μέτρο για την επιστροφή ενοικίου των 942.000 νοικοκυριών, με συνολικό κόστος 230 εκατ. ευρώ, προσφέρει περίπου 242 ευρώ ετησίως, ποσό που δεν καλύπτει ούτε το μισό της μηνιαίας δαπάνης για ενοίκιο, το οποίο έχει αυξηθεί κατά 60%-65% την τελευταία επταετία.

Η Κατάσταση στη Κοινωνική Κατοικία

Η κατάσταση της κοινωνικής κατοικίας στην Ελλάδα παραμένει αβέβαιη, καθώς οι εξαγγελίες από το 2022 δεν έχουν γίνει πράξη. Ο πρώτος διαγωνισμός αναμένεται να αφορά μόλις 90 διαμερίσματα με κοινωνικό ενοίκιο – ποσοστό μόλις 30% από το σύνολο των 300. Το υπόλοιπο 70% θα παραχωρηθεί σε ιδιώτες επενδυτές με τιμές αγοράς. Αυτή η πολιτική αποτυγχάνει να ανταποκριθεί στις ανάγκες της κοινωνίας.

Επιπλέον, παρά τις προσδοκίες για ένα πρόγραμμα που θα στηρίξει τη στέγαση, πολλές από τις προτεινόμενες δράσεις μέσω της ψηφιακής πύλης βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο σχεδιασμού χωρίς σαφές χρονοδιάγραμμα. Αυτό δημιουργεί την αίσθηση ότι η πύλη εξυπηρετεί περισσότερο τις πολιτικές ανάγκες της κυβέρνησης παρά τις ουσιαστικές ανάγκες των πολιτών.

Προβλήματα στην Φοιτητική Στέγαση

Στο μεταξύ, οι ανησυχίες εντείνονται και για την φοιτητική στέγαση. Το παράδειγμα των 8.500 φοιτητικών κλινών μέσω ΣΔΙΤ, που ανακοινώθηκαν πρόσφατα, υποδεικνύει ότι δεν έχουν υλοποιηθεί οι δεσμεύσεις της κυβέρνησης. Στην πραγματικότητα, τρία χρόνια μετά τις εξαγγελίες, δεν υπάρχει καμία πραγματική πρόοδος παρά μόνο ψηφιακή ενημέρωση. Το Πανεπιστήμιο Πατρών, αν και το τρίτο μεγαλύτερο της χώρας, δεν περιλαμβάνεται στο εθνικό σχέδιο για τη στέγαση φοιτητών.

Επιπλέον, οι πλειστηριασμοί για την πρώτη κατοικία συνεχίζονται, δημιουργώντας δυσκολίες για τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Η οικονομική πίεση και η αδυναμία πρόσβασης σε εργαλεία ρύθμισης του χρέους οδηγούν σε συνεχείς απώλειες στέγης, με αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη μείωση στο ποσοστό ιδιοκατοίκησης των τελευταίων δεκαετιών, πέφτοντας από το 75,4% το 2019 στο 69,6% το 2023.

Είναι ηλίου φαεινότερο ότι, υπό αυτές τις συνθήκες, η κατοικία μετατρέπεται σε επισφαλές αγαθό για όλο και περισσότερους πολίτες, καθώς το πρόγραμμα «Golden Visa» έχει επιδεινώσει την κατάσταση, προκαλώντας ράλι τιμών στην αγορά. Αντί να προσφέρει στήριξη, η πολιτική στέγασης φαίνεται να προφέρει προγράμματα επιδότησης των τραπεζών και στήριξης της αγοράς, χωρίς να διασφαλίζει τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας.

Η στέγαση αποτελεί κοινωνικό δικαίωμα και όχι πεδίο επικοινωνιακής διαχείρισης. Τα δεδομένα δείχνουν ότι η κατεύθυνση που ακολουθούμε είναι λάθος και είναι καιρός να αλλάξουμε πορεία.

*Ο Θέμης Μπάκας είναι πολιτευτής Αχαΐας