Η στέγαση ως επιτακτική κοινωνική ανάγκη

Η κυβέρνηση, με υπερηφάνεια, ανακοίνωσε την ψηφιακή πύλη stegi.gov.gr, παρουσιάζοντας 43 δράσεις συνολικού προϋπολογισμού 6,5 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη στέγαση. Ωστόσο, αυτό το έργο δεν εκφράζει μια ουσιαστική παρέμβαση κοινωνικής ανακούφισης, αλλά μάλλον έναν μηχανισμό επικοινωνιακής κεφαλαιοποίησης. Διαφαίνεται ότι το κράτος προτιμά τη ψηφιακή βιτρίνα από το να επιφέρει ένα πραγματικό κοινωνικό αποτύπωμα.

Στις προγραμματισμένες δράσεις περιλαμβάνονται προγράμματα που έχουν ήδη λήξει ή αποτύχει στην εφαρμογή τους, όπως το «Σπίτι Μου 1», στο οποίο το 30% των δικαιούχων δεν κατάφερε να βρει ποτέ σπίτι, λόγω ελλείψεων στην αγορά και αποκλεισμών. Αντίστοιχα, το «Σπίτι Μου 2», το οποίο διαφημίζεται ως η «ναυαρχίδα» της στεγαστικής πολιτικής, αφορά αποκλειστικά άτομα που πληρούν τραπεζικά κριτήρια και διαθέτουν δικούς τους πόρους.

Αυτό που χρειάζονται οι πολίτες

Αυτό το μοντέλο πολιτικής ενισχύει τις τράπεζες και όχι τους νέους ή τις νέες με χαμηλό εισόδημα. Παράλληλα, οι τιμές των κατοικιών έχουν εκτοξευθεί, με αποτέλεσμα οι νέοι να αναγκάζονται να αγοράζουν γερασμένα σπίτια 40-45 ετών, επιβαρημένοι από πληθωρισμένες τιμές και έμειναν χωρίς κανένα όφελος από τα χαμηλά επιτόκια.

Αξιοσημείωτη είναι η επίδραση του προγράμματος «Αναβαθμίζω», το οποίο, παρά το «γενναιόδωρο» προφίλ και τον προϋπολογισμό των 400 εκατομμυρίων ευρώ, είναι συνδεδεμένο με την ανάγκη λήψης τραπεζικών δανείων. Η απορροφητικότητα του προγράμματος είναι μόλις 8,8%, καθιστώντας το ένα ακόμη όνειρο που έμεινε ανεκπλήρωτο και ενισχύει τις υποψίες ότι προτεραιότητες βασίζονται κυρίως στο επικοινωνιακό όφελος.

Το πρόγραμμα «Ανακαινίζω – Ενοικιάζω» περιορίζεται σε ιδιοκτήτες με δικά τους κεφάλαια ή δυνατότητα δανεισμού, με ανώτατο όριο δαπανών τις 13.500 ευρώ για ανακαίνιση. Όμως, σε τι μπορεί να ανακαινιστεί ένα διαμέρισμα 70-80 τ.μ. του 1970 με ένα τέτοιο ποσό, τη στιγμή που το κόστος των οικοδομικών υλικών έχει αυξηθεί κατά 60%;

Σημαντικά τρωτά σημεία της πολιτικής στεγαστικής πολιτικής

Η στήριξη των ενοικιαστών μέσω του επιδόματος επιστροφής ενός ενοικίου έχει αποδειχθεί ανεπαρκής. Το μέτρο απευθύνεται σε περίπου 948.000 νοικοκυριά, με συνολικό κόστος 230 εκατομμυρίων ευρώ, επομένως το ποσό που θα λάβει κάθε δικαιούχος, 242 ευρώ τον χρόνο, είναι εντελώς ανίκανο να καλύψει τις αναγκαίες δαπάνες, καθώς οι τιμές των ενοικίων έχουν αυξηθεί κατά 60%-65% τα τελευταία επτά χρόνια.

Η αναγκαία κοινωνική κατοικία παραμένει στα χαρτιά, καθώς ο πρώτος διαγωνισμός που εξαγγέλθηκε το 2022 δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμα. Μάλιστα, εξετάζεται η δημιουργία μόλις 90 διαμερισμάτων με κοινωνικό ενοίκιο, ενώ το υπόλοιπο 70% θα ενοικιάζεται σε κανονικές τιμές από ιδιώτες επενδυτές. Αυτή η κατάσταση αποδεικνύει την αποτυχία πολιτικής βούλησης και παραχωρεί δημόσια περιουσία με ελάχιστα κοινωνικά οφέλη.

Σημαντικό είναι ότι πολλές από τις δράσεις που εμφανίζονται στην ψηφιακή πύλη είναι ακόμα σε στάδιο σχεδιασμού, χωρίς σαφές χρονοδιάγραμμα για την υλοποίησή τους. Οι πολίτες βιώνουν καθημερινά την αδυναμία πρόσβασης σε αξιοπρεπή και προσιτή στέγη, δημιουργώντας την εντύπωση ότι η πύλη εξυπηρετεί περισσότερο τους κυβερνώντες παρά τους ίδιους τους πολίτες.

Η συνέπεια και η πραγματικότητα της στέγης

Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα των 8.500 φοιτητικών κλινών που εξαγγέλθηκαν για διάφορα πανεπιστήμια. Ωστόσο, τρία χρόνια αργότερα, τα περισσότερα από αυτά παραμένουν υπό εξέλιξη. Το Πανεπιστήμιο Πατρών, το τρίτο μεγαλύτερο ίδρυμα της χώρας, παραμένει εκτός εθνικού σχεδίου στέγασης, αποστέλλοντας ένα σαφές μήνυμα για τη μακροχρόνια υποχρηματοδότηση της εκπαίδευσης.

Την ίδια στιγμή, οι τρέχοντες πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας συνεχίζουν απρόσκοπτα, με την οικονομική κρίση να επιδεινώνει την αδυναμία των πιο ευάλωτων ομάδων να αποκτήσουν στέγη. Σύμφωνα με τη Eurostat, το ποσοστό ιδιοκατοίκησης έχει μειωθεί από το 75,4% το 2019 στο 69,6% το 2023, υποδηλώνοντας ότι η κατοικία μετατρέπεται σε μη προσιτό αγαθό.

Το πρόγραμμα «Golden Visa» έχει επιδράσει αρνητικά στην αγορά στέγης, με αυξήσεις τιμών που επιδεινώνουν το πρόβλημα. Επιπλέον, οι περιορισμοί για τα νέα ακίνητα σε βραχυχρόνια μίσθωση αναγκάζουν πολλούς ιδιοκτήτες να καταχωρηθούν προτού ισχύσουν οι κανόνες, ασκώντας πίεση στην αγορά ενοικίων.

Με τόσους πόρους στο χέρι, το ερώτημα είναι εύλογο: τι έχει επιτευχθεί; Ενώ χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία έχουν θεσπίσει επιτυχημένα προγράμματα, η Ελλάδα, με 6,5 δισεκατομμύρια ευρώ, δεν έχει καταφέρει να δημιουργήσει ούτε ένα ολοκληρωμένο κοινωνικό συγκρότημα. Η στέγαση είναι κοινωνικό δικαίωμα, όχι απλώς πεδίο επικοινωνιακής διαχείρισης. Χρειαζόμαστε άμεσες και αποτελεσματικές λύσεις για να καλυφθούν οι ανάγκες των πολιτών.